Rouwverwerking: een reis door verschillende stadia en onverwachte situaties

Iedereen krijgt in zijn of haar leven te maken met rouw en het is een natuurlijk onderdeel van het leven. Vaak wordt er bij rouw gedacht aan het rouwen na het overlijden van een persoon. Echter zijn er vele verschillende soorten van rouw. Je kan hierbij denken aan het verlies van een baan, het einde van een relatie of een andere ingrijpende verandering. Het is belangrijk te weten dat iedereen het rouwproces op een andere manier ervaart. In deze blog kan je lezen wat rouwen precies is en wat het rouwproces kan verergeren. Daarnaast gaan we verder in op de verschillende stadia van rouwverwerking en stippen we ook enkele minder bekende situaties aan waarin rouw voor kan komen. Aan het einde delen we 5 tips over hoe je het beste om kan gaan met rouwverwerking.

Wat is rouwen precies?

Rouw is een emotionele reactie op het verlies van iets of iemand die van grote waarde was. Het is een proces waarin je moet gaan leren loslaten wat er was en de nieuwe situatie mag gaan accepteren. Vaak word je in dit proces geconfronteerd met gevoelens als pijn, verdriet, boosheid en soms ook angst voor de toekomst. Naast de emotionele reacties gaat rouwen vaak ook gepaard met fysieke reacties zoals vermoeidheid, slaapproblemen, eetlustverandering en spanning.

In sommige gevallen kan rouwen ook ergere psychische aandoeningen veroorzaken. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een depressie of angst en paniekaanvallen. Een depressie gaat daarbij vaak gepaard met veel nadenken over het verleden. Het gaat dan over bijvoorbeeld herinneringen of dingen die je anders had kunnen doen om het verlies te voorkomen. Bij angst en paniekaanvallen gaat het vaak over angst voor de toekomst. Hoe gaat de toekomst eruitzien na het verlies van bijvoorbeeld een partner of een baan.

Wat kan het rouwproces verergeren?

Vaak hebben mensen het idee dat het rouwen om verlies keer op keer zwaarder wordt. En dat klopt ook. Op het moment dat je een verlies te verwerken hebt, dan komen daar veel verschillende gevoelens en emoties en gedachten bij kijken. We ondergaan het rouwproces proberen de gedachten, gevoelens en emoties er te laten zijn. Echter is het er laten zijn niet hetzelfde als het verwerken ervan. Dit betekent dat vooral de gevoelens en emoties ergens in het lichaam opgeslagen worden en langzaam qua intensiteit afnemen. Op het moment dat je daarna nog een keer een overlijden meemaakt, worden ook de onverwerkte gevoelens en emoties van het eerdere verlies getriggerd. Dit betekent dat je de emoties dan een aanzienlijk stuk sterker zijn dan bij het eerste verlies.

Aan de andere kant kan het rouwproces ook verergerd worden door bepaalde factoren die gerelateerd zijn aan de situatie die zich op dat moment voordoet. Je kan hierbij denken aan:

1. Gebrek aan ondersteuning: Een gebrek aan ondersteuning van familie, vrienden of andere mensen in je omgeving kan ervoor zorgen dat het rouwproces intenser en heftiger wordt. Dit heeft ermee te maken dat je jouw gedachten en gevoelens niet kan delen en dat je steun ervaart bij het rouwproces dat je doorgaat.
2. Traumatische omstandigheden: Een verlies kan ook een trauma opleveren. Wanneer het rouwen ontstaan is door plotseling overlijden, een ongeluk of geweld, kan dit het rouwproces verergeren en verzwaren. Dit vraagt om een extra en intensiever traject waarbij er zowel aandacht moet zijn voor het rouwproces als voor het trauma dat opgelopen is.
3. Onopgeloste conflicten of onuitgesproken emoties. Het is iets waar veel mensen last van hebben die bij onze psychologenpraktijk in Veldhoven. Zeker op het moment dat iemand plotseling overlijdt zijn er vaak dingen die niet uitgesproken zijn naar de overledenen. Het gevoel van onafgemaakte zaken of het ontbreken van een gelegenheid om afscheid te nemen of de relatie te herstellen kan ook invloed hebben op de intensiteit van het rouwproces. Vaak lijdt dit tot gedachten over hoe je dingen anders had kunnen aanpakken waardoor je bepaalde zaken toch uit had kunnen spreken. In veel situaties leidt dit tot somberheidsklachten of een depressie.
4. Meerdere verliezen: Op het moment dat iemand in korte tijd verschillende verliezen te verwerken krijgt kan dit het rouwproces verergeren. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om het verlies van een baan en een relatie bijvoorbeeld. Vaak is het ene rouwproces nog niet voltooid voordat het andere zich aanbiedt. Twee verschillende soorten rouw in dezelfde periode zorgt ervoor dat het rouwproces een stuk zwaarder wordt.
5. Onverwachte omstandigheden of verlies: Als het verlies onverwacht of onvoorbereid komt, kan dit het rouwproces verergeren. Het kan moeilijk zijn om de realiteit te accepteren en de aanpassing aan nieuwe omstandigheden kan meer tijd en emotionele energie vragen.

De verschillende stadiums van rouwverwerking

Eerder in deze blog hebben we geschreven dat iedereen het rouwproces op een andere manier ervaart. Echter zijn er wel verschillende stadiums te herkennen die eigenlijk iedereen doorgaat in het rouwproces. Vaak zit er een bepaald verloop in maar het kan daarbij voorkomen dat je in een later stadium voor korte tijd terugvalt in een eerder stadium. Er is dus geen vast omlijsting van hoe een rouwproces verloopt. De volgende stadiums kan je herkennen binnen een rouwproces:

Ontkenning: Voor veel mensen is het lastig om het verlies direct te accepteren. Dit is vaak wanneer een verlies onverwacht komt en er geen mogelijkheid was om je erop voor te bereiden. Vaak gaan mensen dan het verlies ontkennen en blijven ze in verbijstering achter hoe deze situatie zich zo voor heeft kunnen doen.

Woede: Op het moment dat de acceptatie begint te komen, ontstaan er vaak gevoelens van boosheid, onrechtvaardigheid en wrok. Mensen worden in dit stadium vaak boos op de situatie, boos op de mensen die deze situatie veroorzaakt hebben of boos op de wereld in zijn geheel. Bij het overlijden van een persoon zien wij vaak ook woede naar de overleden persoon toe en vragen mensen zich af waarom de overledene hun dit aan heeft kunnen doen.

Onderhandelen: Dit stadium wordt gekenmerkt door pogingen een compromis te sluiten met de pijn van het verlies. Mensen kunnen dan gedachten hebben als ‘wat als’ of ‘als ik dit had gedaan..’.

Verdriet: Op het moment dat iemand doorheeft dat ontkenning geen zin heeft, de woede geen verandering brengt en de onderhandeling ook niet, dan komt vaak het verdriet. Op dit moment kom het verlies echt binnen. Dit stadium kan gepaard gaan met een diep gevoel van verlies. Daarnaast kan dit ook gepaard gaan met veel huilen, een gevoel van leegte en verlies van interesse in de dagelijkse activiteiten.

Aanvaarding: Het laatste stadium van rouw is het accepteren van het verlies. Dit gaat samen met de acceptatie van de nieuwe situatie. Je vindt in dit stadium geleidelijk aan een manier om het verlies te integreren in je leven en je vindt een manier om door te gaan.

Onverwachte situaties van rouw

Wanneer mensen het over rouw hebben is het eerste waar mensen aan denken het rouwen om het verlies van een dierbare. Daarnaast hebben we in deze blog ook een aantal andere vormen van rouw beschreven die vaak voorkomen zoals het verlies van een baan of een relaties. Echter zijn er nog veel meer situaties die rouw met zich mee kunnen brengen en waar je waarschijnlijk niet direct aan denkt. Hieronder beschrijven we een aantal van deze situaties om je een idee te geven van hoe rouw een belangrijk aspect is in het verlies van veel verschillende dingen:

–          Verlies van een droom: Veel mensen hebben een droom van wat ze graag willen of willen bereiken. Je werkt de hele even naar de verwezenlijking van deze droom toe. En ineens komt er een kink in de kabel waardoor je de droom op moet geven. Dit kan voor veel mensen een intens gevoel geven van rouw. Hetgeen dat je altijd voor ogen had als jouw eindpunt, kan nu ineens niet meer. Dit kan gepaard gaan met gedachtes als ‘wat moet ik nu met mijn leven’ en ‘wat is mijn leven nu nog waard’.

–          Verlies van gezondheid: Dit is een verlies wat veel mensen in hun leven mee gaan maken. Het verlies van gezondheid kan namelijk een grote impact hebben op je leven. Denk bijvoorbeeld aan het niet meer kunnen lopen en het altijd aan een rolstoel vastzitten. Aan de andere kan bijvoorbeeld ook dementie leiden tot intense rouw op het moment dat de realisatie komt dat het geheugen langzaam achteruitgaat en je na verloop van tijd geliefden niet meer gaat herkennen.

–          Verlies van identiteit: Vaak gaat het verlies van identiteit gepaard met andere grote levensgebeurtenissen. Je kan daarbij denken aan het met pensioen gaan of een echtscheiding. Ook wanneer je er bijvoorbeeld achter komt dat je geadopteerd bent kan dit leiden tot het verlies van (een deel van jouw) identiteit. Vaak heeft dit ook invloed op je gevoel van eigenwaarde en je zelfbeeld.

5 tips voor omgaan met rouwverwerking

Als laatste willen we je graag een aantal tips meegeven die je kunnen helpen bij de rouwverwerking. Blijf echter jezelf altijd goed afvragen wat jij op een bepaald moment nodig hebt. Het is belangrijk dat de dingen die je doet, aansluiten bij de behoeften die je hebt. Om te helpen bij het rouwen kan je de volgende 5 tips in de praktijk proberen te brengen:

1. Wees geduldig met jezelf: Rouwen kost tijd en voor iedereen rouwt op zijn of haar eigen tempo. Probeer niet sneller te gaan dan dat je kan. Gun jezelf de tijd om te rouwen ook al vindt je omgeving op een bepaald moment dat het rouwen wel eens voorbij mag zijn. Jij en jouw herstel is het belangrijkste, niet de mening van anderen.
2. Zoek ondersteuning: Dit is een van de belangrijkste tips die er is. Probeer in eerste instantie troost te vinden bij de mensen die het dichtste bij je staan. Hier voel jij je waarschijnlijk het meest vertrouwd en durf jij je gevoelens en emoties op tafel te leggen. Wanneer je het idee hebt er zelf niet meer uit te komen, probeer dan professionele hulp te zoeken bij een rouwcoach of een psycholoog.
3. Zorg goed voor jezelf: Het is in periodes waarin je heftige gevoelens en emoties ervaart heel belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Probeer in tijden van rouw gezond te eten en goed te bewegen. Dit heeft namelijk een positief effect op het rouwproces en de kans is groot dat jij je er beter van gaat voelen.
4. Geef jezelf toestemming om te rouwen: Rouw is een normale en natuurlijk reactie op verlies. Er zijn veel mensen die na een bepaalde tijd het idee hebben dat het rouwen nu wel eens over moet zijn. Probeer er geen tijd aan te hangen en geef jezelf toestemming om te rouwen. Laat daarbij de emoties die je ervaart eruit komen en probeer er niet over te oordelen. Ben mild voor jezelf en ben compassievol tijdens het proces van rouw.
5. Vind betekenis en veerkracht: Zoek naar manieren om betekenis te vinden in het verlies en te groeien vanuit de ervaring die je gehad hebt. Hierbij kan je denken aan positieve herinneringen ophalen, het vinden van nieuwe interesses of naar een steungroep toe gaan.

Rouwen is een unieke reis voor iedereen en het is belangrijk om jezelf de tijd en ruimte te geven om te rouwen. Onthoud dat er geen ‘juiste’ manier is om te rouwen en dat het normaal is om ups en downs te ervaren. Met de juiste ondersteuning en zelfzorg kunnen mensen uiteindelijk veerkracht ontwikkelen en een nieuwe betekenisvolle weg vinden na verlies.